«سیاه بازی» در جمعه سیاه/ به اسم تخفیف گرانفروشی می‌کنند
شناسه خبر: 123312 سرویس: اقتصادی
برخی فروشگاه‌های ایرانی در بلک فرایدی یا جمعه سیاه که این روزها تبلیغات آن در فضای مجازی و حقیقی زیاد به چشم می خورد، مشتری را با وعده تخفیف عجیب و قریب به خرید ترغیب می کنند، ولی در عمل طی کلاهبرداری آشکار، گران تر از گذشته کالاهایشان را می فروشند.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم، طبق رسم و رسوم آمریکایی‌ها اولین روز پس از روز شکرگزاری که خود یک جشن و تعطیلات رسمی در ایالات متحده است، به عنوان روز خرید برای کریسمس تلقی میشود که امروزه تحت عنوان «بلک فرایدی» یا همان جمعه سیاه شهرت جهانی یافته است.
هر چند آمریکای شمالی محل اصلی رخداد این سنت است، اما همچون بسیاری از سنت‌های دیگر این منطقه، این سنت نیز به کشورهای دیگر سرایت کرده و به خیلی از کشورها از جمله ایران هم رسیده است.
از سال 1952 میلادی هر سال در ایالات متحده امریکا یک روز پس از روز شکرگزاری (چهارمین پنجشنبه ماه نوامبر) رویدادی به همین نام برگزار میشود. البته اصطلاح جمعه سیاه تا حدود دهه هشتاد میلادی و پس از آن در ایالات متحده امریکا یا سایر نقاط جهان زیاد شناخته شده نبوده و چندان بکار برده نمی‌شده است. در طی این رویداد که امروزه در بسیاری از کشورهای جهان برگزار میشود فروشگاه‌های آنلاین و آفلاین اجناس خود را با تخفیفهای بسیار زیاد به حراج می‌گذارند. معمولا در این روز مشتریان بسیار زیادی برای خریدن اجناس تخفیف خورده به فروشگاه‌ها هجوم می‌برند.
در روز حراج جمعه سیاه تمامی فروشگاه‌ها در امریکا و اروپا تمامی کالاهای خود را با تخفیف بسیار بالایی به فروش می‌رسانند. حتی در این روز برخی از فروشگاه‌ها کار خود را زودتر آغاز کرده و به محض پایان روز شکرگزاری فعالیت خود را شروع می‌کنند.
فروشگاه‌داران و کمپانی‌ها در این روز شگفت انگیز، رقابت فوق‌العاده‌ای را با یکدیگر تجربه می‌کنند و با کاهش قیمت محصولات خود، حتی فروش چندین ماهشان را در طول یک روز تجربه می‌کنند. همین قضیه موجب شد تا نام حراج جمعه سیاه بیش از پیش در ایالات مختلف آمریکا شنیده شود و مغازه‌داران مختلف این روز را پا به پای خریداران، با تخفیفهای فوق‌العاده عالی به شب برسانند.
این روز به قدری اهمیت دارد که فروشگاه‌ها پیش از ساعت 4 صبح کار خود را آغاز کرده و مردم از همان زمان برای خرید به فروشگاه هجوم می‌آورند و باید تا پیش از آغاز شب خرید کرده باشند.
به طور کلی فلسفه حراج جمعه سیاه ، ارائه تخفیفهای گسترده همراه با تمامی محصولات و کالاها، فارغ از دسته بندی و نوع آن‌ها است. بعضا این تخفیفهای به حدی می‌رسند که باعث تحریک هرچه بیشتر مشتریان برای خرید محصولات مورد نظرشان شده و آن‌ها را هر جوری که هست مجاب به خریداری آن‌ها کرده تا حواسشان به جیبشان هم نباشد.
برای درک هر چه بهتر این قضیه بد نیست بدانید که بسیاری از کالاهای گران قیمت (نظیر تلویزیون‌ها، کنسول‌های بازی و انواع مختلف لوازم الکترونیکی) که در این روز با تخفیفهای فوق‌العاده بالا (حتی برخی تا 70 درصد) به فروش می‌رسند، صفوف طولانی از مردم را در جلوی این فروشگاه‌ها تشکیل می‌دهند که حتی در بسیاری از موارد موجب شکسته شدن درب فروشگاه‌ها نیز می شود. به همین خاطر این کالاهای با ارزش را «Doorbuster» نام گذاری کرده‌اند.
در سال‌های اخیر رقابت بین فروشنده‌ها به حدی بالا گرفت که مفهومی به نام Doorbuster به وجود آمد. اما Doorbuster به چه معنا است؟ همانطور که می‌دانید کلمه Door به معنای «در» بوده و کلمه Buster به معنی انفجار یا شکستن چیزی است. به همین دلیل کالاهای با تخفیف ویژه را Doorbuster نامیدند زیرا این کالاها باعث صف کشیدن مردم پشت درهای فروشگاه شده و حتی در بسیاری از موارد نیز تراکم جمعیت مشتریان باعث شکسته شدن در فروشگاه شد.
* بلک فرایدی به ایران هم رسید/واقعی یا کیک؟
حراج بزرگ جمعه سیاه در ایران نیز از دهه 90 به ایران رسید و درسال های اخیر بیشتر از قبل رواج یافته است؛ در ایام بلک فرایدی بسیاری از فروشگاه‌ها به خصوص فروشگاه اینترنتی بسیاری، محصولات خود را تحت عنوان تخفیف بلک فرایدی ارائه می‌دهند.
به دلیل، تازه بودن این اتفاق در ایران، تاریخ بلک فرایدی در ایران ثابت نشده و بسیاری از برندها، تاریخ خاص خودشان را برای حراج طوفانی اعلام می‌کنند. تاریخ حراج جمعه سیاه درست یک روز پس از تاریخ جشن شکرگزاری که در آخرین پنجشنبه‌ی ماه نوامبر برگزار میشود، آغاز خواهد شد.در نتیجه تاریخ حراج جمعه سیاه 2024 در ایران و در تقویم سال 1403 برابر با جمعه 9 آذر است. البته فروشگاه ها از یک هفته قبل به پیشواز بلک فرایدی رفته اند و طوفان تبلیغاتی در این بخش راه انداخته اند.
حراج بزرگ جمعه سیاه در اروپا و امریکا یک روز است هرچند اخیرا برخی از شرکت های بزرگ برای کاهش ازدحام جمعیت از چند روز قبل استارت بلک فرایدی را می زنند. در ایران از یک هفته ده روز قبل از بلک فرایدی تبلیغات جمعه سیاه شروع میشود و فروشگاه ها با روش های مختلف تبلیغاتی رقابت را آغاز می کنند.
با توجه به اینکه در کشورهای خارجی حراج جمعه سیاه پیش از سال نو قرار دارد و فروشگاه‌ها و برندها محصولات خود را با تخفیف قابل توجهی به فروش می‌رسانند، بسیاری از مردم دنیا سعی می‌کنند خرید سال نو و هدایای خود را در روز حراج سیاه تهیه کنند تا هزینه‌های خود را به صورت قابل توجهی کاهش دهند.
اگرچه این روز در ایران در آذرماه قرار دارد، و عملا مناسبتی برای افزایش خرید های مردم و بازارگردانی فروشگاه ها وجود ندارد اما همانطور که اشاره کردیم تبلیغات فروشگاه های آنلاین و حضوری از چند روز قبل شدت می گیرد و فروشگاه ها تلاش می کنند با تبلیغات اغوا کننده مردم را به خرید همراه با تخفیف ترغیب کنند.
* کپی برداری ناقص از یک رسم آمریکایی/ بلک فرایدی یا کلاهبرداری؟
بلک فرایدی یا همان جمعه سیاه یکی از کپی برداری های ایرانی ها از غرب است که در اجرا نشان داده اند نه تنها کپی ناقصی صورت گرفته بلکه اساساً درک درستی هم از مفهوم واقعی بلک فرایدی از سوی فروشندگان وفروشگاه های ایرانی وجود ندارد.
بلک فرایدی چندسالی است که به واژگان فروشگاه های ایرانی هم اضافه شده است؛ اما برخلاف فروشگاه های خارجی که تخفیفات واقعی روی اجناسشان دارند و بعضا این تخفیفات به بیش از 90 درصد هم می رسد، بررسی ها نشان می دهد در ایران نه تنها خبری از این نرخ ها نیست بلکه شاهد سیاه بازی هایی هم از سوی برخی از فروشگاه ها هستیم.
بررسی های میدانی نشان میدهد که بیش از 90 درصد از تخفیف‌هایی که در بلک‌فرایدی ایرانی روی کالاها می‌زنند رسماً "الکی" هستند وهمان کالاها را قبل از بلک فرایدی میتوان با قیمت ارزانتر یا نهایتا همان قیمت خرید!
در خوش‌بینانه ترین حالت می توان گفت، تخفیفات بلک فرایدی ایرانی ها نهایتا به 10 درصد برسد آنهم به شرطی که قبل از آن قیمت ها را بالا نبرده باشند. نگاهی به مستنداتی از قیمت های قبلی برخی از فروشگاه های معروف اینترنتی نشان میدهد، این فروشگاه ها قیمت اجناس خود را در ایام بلک فرایدی نسبت به قبل بالا برده اند وصرفا با درج تخفیف 20-30 درصدی سعی می کنند مخاطب را فریب دهند که روی اجناسشان تخفیف گذاشته اند و الان وقت خرید مقرون به صرفه است.
در ایران، تخفیفهای بلک فرایدی به عنوان یک استراتژی جدید فروش به شمار می‌روند و هر ساله بر تعداد فروشگاه‌هایی که از این روش استفاده می‌کنند افزوده میشود. در حال حاضر، بسیاری از فروشگاه‌های اینترنتی مانند بانی‌مد، دیجی کالا، خانومی، شاواز، اسنپ، باسلام و... برنامه‌های بلک فرایدی را برای حراج محصولات خود به کار گرفته‌اند.
همانطور که بارها گفته شده، برندها و آنلاین‌شاپ‌ها چند روز پیش از شروع بلک‌فرایدی، قیمت‌ها را افزایش می‌دهند و سپس ناگهان در آستانه جمعه سیاه، روزشمار تخفیف‌ها را برای مشتری‌ها آغاز می‌کنند تا با تاثیر روانی یک خرید ارزان، خریدار ترغیب بشود محصول را بخرد و این ذهنیت نیز برای او شکل بگیرد که یک خرید پرسود داشته است.
دیجی کالا و اسنپ شاپ جزو بزرگترین فروشگاه هایی هستند که درحالی به استقبال «بلک فرایدی» رفته اند که قیاس قیمت محصولات مندرج در فهرست کالاهای «جمعه سیاه» شامل لوازم خانگی، لوازم دیجیتال، کیف و کفش، ساعت و زیورآلات، پوشاک، لوازم ورزشی و سفری و لوازم آرایشی و بهداشتی و ... نه تنها نسبت به قبل کاهش نیافته بلکه بعضا با افزایش هم همراه بوده است.
شاید در نگاه نخست محصولاتی که با عنوان حراج در جمعه سیاه این سایت ها به فروش می رسد دارای تخفیف های قابل توجهی باشد، و این تصور در مشتری به وجود بیاید که سود زیادی از تخفیفهای ارائه شده نصیبش خواهد شد، درحالیکه بررسی قیمت کالاها نشان میدهد که درمواردی کالاها حتی از قیمت‌های قبل از جمعه سیاه گرانتر و یا هم قیمت قبل از اعمال تخفیف است بنابراین قرار نیست سودی به جیب مصرف کننده برود و درواقع شگرد‌های تبلیغاتی است که متقاضیان را وسوسه به خرید می‌کند.
* گران‌ترین قیمت PS5 در بلک فرایدی در یک فروشگاه آنلاین!
در بلک فرایدی برخی از مردم دنبال خرید کالاهای دیجیتال هستند اما بررسی ها نشان میدهد بسیاری از فروشگاه‌های آنلاین در ظاهر با تخفیف و در واقع گرانتر این کالاها را می‌فروشند.
کنسول بازی PS5 در اسنپ‌شاپ با تخفیف 1 درصدی 34 میلیون و 592 هزار تومان فروخته میشود اما این کالا در دیجی‌کالا قبل از تخفیف 34میلیون و 500 هزار تومان و با تخفیف 6 درصدی 32 میلیون و 499 هزار تومان قیمت خورده است. یعنی اسنپ‌شاپ PS5 را دو میلیون تومان گرانتر می‌فروشد، آن هم در بلک فرایدی!
این نرخ گذاری های عجیب درحالی انجام می شود که قبل از ایام بلک فرایدی PS5 در فروش حضوری با قیمت 29 میلیون تومان خریداری شده بود! ولی دیجی‌کالا با اسم تخفیف «بلک فرایدی» رسماً 3 میلیون تومان گرانتر هم این کالارا می فروشد؛ ماجرای اسنپ شاپ که عجیب تر است، این فروشگاه اینترنتی کنسول بازی PS5 را تا 34 میلیون و 590 تومان هم قیمت زده است!!!
در ادامه برخی از مستندات مربوط به تخفیف های صوری در جمعه سیاه در برخی از فروشگاه های ایرانی را در ادامه ببینید:
در یکی از موارد عجیب که رسما مصداق گرانفروشی اسنپ شاپ است، این فروشگاه لپ تاپی که دیجی کالا 87 میلیون تومان قیمت زده، با قیمت 92 میلیون تومان آنهم در تخفیف بلک فرایدی می فروشد!
در بالا اشاره کرده بودیم که این فروشگاه های اینترنتی در ایام بلک فرایدی قیمت اجناس را بالا می برند وبعد با درج تخفیف سعی می کنند مشتری را ترغیب به به خرید کنند؛ مصداق بارز این موضوع را براحتی می توان در قیمت اسپرسوساز مشاهده کرد؛ این فروشگاه قیمت اسپرسوساز را 13 میلیون تومان درج کرده که با لحاظ تخفیف 53 درصدی به 6 میلیون و200 هزار تومان رسیده است.
ولی عجیب اینجاست که حتی با تخفیف 53 درصدی هم باز قیمت این محصول گرانتر از قیمت واقعی‌ش هست! اسپرسوساز با همین مدل ومشخصات در سایت دیگری با قیمت 5 میلیون و400 هزار تومان برای فروش قیمت گذاری شده است!
مورد دیگری که نشان میدهد این فروشگاه ها تخفیفهای الکی با قیمت گذاری های کاذب در بلاک فرایدی دارند به قیمت گذاری گوشی موبایل بر می گردد.
قبل از بلک فرایدی گوشی سامسونگ با مدل مشخص 5 میلیون و175 هزار تومان قیمت خورده بود ولی همین گوشی با همین مدل در بلک فرایدی درتخفیف 36 درصدی 5 میلیون و 385 هزار تومان قیمت خورده، یعنی گرانتر از قیمت قبل از بلک فرایدی! فروشگاه قیمت این کالا را 8 میلیون و500 درج کرده که در بلک فرایدی 36 درصد تخفیف خورده و به 5 میلیونو385 هزار تومان رسیده است!
مثلا در نمونه زیر، قیمت کیبورد و ماوس بی سیم در دی جی کالا قبل از بلک فرایدی یک میلیون و 380 هزار تومان بود ولی در بلک فرایدی یکباره قیمت این کالا به یک میلیون و 550 هزار تومان افزایش یافته که با تخفیف 14 درصدی به یک میلیون و 329 هزار تومان کاهش یافته است.
مورد عجیب دیگری که ثابت می کند بلک فرایدی حداقل در فروشگاه های ایرانی بخصوص فروشگاه های اینترنتی کلاهبرداری است، به تفاوت قیمت این روتختی در دو فروشگاه اینترنتی و فروشنده اصلی بر می گردد.
اسنپ شاپ قیمت این روتختی را دو میلیون و 450 هزار تومان درج کرده که با تخفیف 49 درصدی به یک میلیون و230 هزار تومان رسیده است!
دی جی کالا قیمت را یک میلیون و 600 هزار تومان درج کرده که با تخفیف 34 درصدی به یک میلیون و48 هزار تومان کاهش یافته است.
اما فروشنده اصلی قیمت روتختی را بدون تخفیف بلک فرایدی و...یک میلیون و159 هزار تومان درج کرده است!
مصداق دیگر برای این گران فروشی وکلاهبرداری ها را می توان در قیمت ماشین اصلاح موی سر دید؛ ماشین اصلاح موی سر کیمی مدل KM-5029 را که قیمت آن قبل از تخفیف 739 هزار تومان بوده است را در قسمت تخفیفهای ویژه جمعه سیاه با قیمت 2 میلیون و 700 هزار تومانی عرضه کرده که با تخفیف اعمال شده به قیمت 1 میلیون و 290 هزار تومان به مشتری عرضه کرده اند تا مصرف کننده به تصور اینکه تخفیف زیادی روی کالا است ترغیب به خرید شود، درحالیکه قیمت واقعی و قبل از تخفیف این کالا 739 هزار تومان بوده است.
* فروش کالاهای بنجل در بلک فرایدی ایرانی
روش رایج دیگر که برخی فروشگاه ها همزمان با بلک فرایدی درپیش گرفته اند،فروش کالاهای تاریخ مصرف گذشته و بی کیفیت و بعضاً مشابه دست دوم است. کالاهایی که در بلک فرایدی خارجی ها رایگان به مردم داده می شود در بلک فرایدی ایرانی با تخفیف های پر رنگ ولعاب رسماً به مشتریان انداخته می شود!
بارها گفته شده که فروش کالاهای بی‌کیفیت یا تاریخ مصرف گذشته به اسم تخفیف ویژه ترفند فروشگاه های ایرانی برای رهایی از اجناس بنجلی است که روی دستشان مانده است.
این فروشندگان، کالاهایی که در انبارهایشان مانده و قابل فروش نیستند را به بهانه تخفیف در این روزها عرضه می‌کنند. مشتریان نیز به دلیل جذابیت تخفیف‌ها، این کالاها را خریداری می‌کنند، اما پس از خرید متوجه کیفیت پایین یا تاریخ مصرف گذشته آن‌ها می‌شوند.
* تخفیف ساعتی یا روزانه ترفند تکراری فروشگاه ها
یکی دیگر از روش‌های فریب مشتریان، اعلام تخفیفهای محدود با زمان کوتاه است. فروشندگان با اعلام اینکه تخفیف‌ها تنها برای مدت کوتاهی در دسترس هستند، مشتریان را تحت فشار قرار می‌دهند تا خرید کنند. این تاکتیک باعث میشود مشتریان فرصت کافی برای بررسی کیفیت و قیمت واقعی کالا نداشته باشند و به‌سرعت اقدام به خرید کنند.
این روش البته محدود به بلک فرایدی نیست و در برخی از مقاطع سال شاهد هستیم برخی فروشگاه ها در فضای مجازی یا شعب حضوری با آغاز روز شمار و ... مشتریان خود را ترغیب به خرید فوری می کنند.
* ترویج کلاهبرداری با فروشگاه های جعلی در مجازی
داغ شدن بازار بلک فرایدی در فضای مجازی و خصوصا اینستاگرام موجب شده تا کلاهبرداران هم دست به کار شوند تا از این اب گل آلود ماهی گیری کرده وجیب مردم را خالی کنند.
افرادی با سوءاستفاده از این فرصت و ایجاد صفحات فروشگاهی جعلی، در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام و یا ایجاد سایت‌های جعلی با ارائه تبلیغات فریبنده و وعده تخفیف ویژه از خریداران کلاهبرداری می‌کنند.
همچنین برخی صفحات و کانال‌ها در فضای مجازی، بدون اعتبار در زمینه کسب‌وکار اینترنتی وارد می‌شوند، حتی برخی صفحات در قالب فروشنده ابتدا به تعهدات خود عمل می‌کنند و با جذب مشتری و کسب اعتبار لازم در ادامه اقدام به کلاهبرداری می‌کند.
مجرمان سایبری در کلاهبرداری اینترنتی با مهندسی اجتماعی، مناسبت‌ها و رویدادهای جامعه را رصد و با برنامه‌ریزی و طراحی سایت و سامانه‌های جعلی اقدام به کلاهبرداری و خالی کردن حساب مردم می‌کنند.
این موضوع باعث شده تا پلیس فتا به عموم مردم هشدار دهد و تأکید کند: براساس رصدهای انجام شده، در روزهای منتهی به جمعه سیاه، پرونده‌های قضائی ارجاع شده به پلیس فتا و همچنین گزارشات دریافتی از هموطنان، و کلاهبرداری با استفاده از این ترفند در حال افزایش است.
دلایل اصلی موفقیت کلاهبرداری‌های بلک فرایدی در ایران به عواملی همچون، تخفیفهای محدود در زمان کوتاه، عدم شفافیت در شرایط فروش، آگاهی پایین مشتری‌ها نسبت به حقوق خود و روش‌های تشخیص تخفیف واقعی از جعلی برمی‌گردد. بسیاری از خریداران بدون تحقیق کافی و تنها به دلیل تبلیغات اقدام به خرید می‌کنند و این امر باعث میشود که آن‌ها به‌راحتی قربانی کلاهبرداری‌های مختلف شوند.
کارشناسان پیشنهاد می کنند که فروشگاه های ایرانی در ایام پایانی سال مشابه غربی ها یک روز را به تخفیف واقعی روی اجناسشان اختصاص دهند تا همزمان با خریدهای نوروزی مردم هم کام مردم شیرین شود هم این فروشگاه ها، رکورد فروش خود را بزنند.