بحث فیک‌نیوزهاست نه روایت اول/ماجرای ۲۰:۳۰ و شبکه خبر۲
شناسه خبر: 124465 سرویس: فرهنگی
معاون سیاسی صداوسیما درباره انتقاد به کارشناسان، بخش خبری ۲۰:۳۰ و خبرنگاران اعزامی به لبنان توضیحاتی داد و از شبکه خبر۲ و اتفاقات جدید آن گفت.
خبرگزاری تسنیم- مجتبی برزگر: چندی است حسن عابدینی از معاونت استان‌ها به معاونت سیاسی صدا و سیما آمده و این مسئولیت را پذیرفته است. او پیش از مسئولیت معاونت استان‌ها مدتی در جایگاه ریاست خبرگزاری صداوسیما قرار داشت. او به عنوان مجری و گوینده بخش‌های تحلیلی خبری هم شناخته می‌شود.
عابدینی که دکترای سیاستگذاری عمومی دارد، به واسطه سال‌ها فعالیت به عنوان خبرنگار، مجری و کارشناس تلویزیونی، در عرصه رسانه شناخته شده است. در کارنامه او علاوه بر مسئولیت‌هایی چون قائم مقام خبرگزاری صداوسیما، مدیرکل اخبار خارجی صداوسیما، مدیرکل اخبار شبکه العالم و عضو شورای طرح و برنامه شبکه خبر، مسئولیت‌هایی در حوزه‌های پژوهشی و نظارتی نیز به چشم می‌خورد. وی همچنین مدیرکل نظارت و ارزشیابی ایرنا، معاون اخبار بین‌الملل این خبرگزاری، رئیس دفتر خبرگزاری جمهوری اسلامی در ژاپن، مدیر و سردبیر خبر استان‌های ایرنا و رئیس خبرگزاری جمهوری اسلامی در مرکز چهارمحال و بختیاری بوده است. عابدینی پیش از این دبیری روزنامه ایران را نیز برعهده داشت.
علاوه بر تجربیات حرفه‌ای، عابدینی در عرصه آموزش نیز فعال بوده و سابقه تدریس در دانشگاه‌های معتبر تهران، آزاد، صداوسیما و دانشکده خبر را دارد. او علاوه بر نگارش چندین کتاب و مقاله علمی، به عنوان مجری برنامه‌های مختلف تلویزیونی از جمله صف اول، همسایگان و جهان امروز در شبکه خبر، گفت‌وگوی ویژه خبری در شبکه 2 و همگام با رویدادها از شبکه جام‌جم شناخته می‌شود. تجربه‌های وی در حوزه خبرنگاری و تحلیل مراحل مختلف مذاکرات هسته‌ای و گفت‌وگو با سران ایران و کشورهای مختلف، گواه دیگری بر تسلط وی در این عرصه است.
در این گفت‌وگو، با حسن عابدینی درباره تحولات اخیر در شبکه خبر 2، بخش خبری 20:30، برنامه «روایت اول» و انتقادات مطرح شده نسبت به برخی کارشناسان میزگردهای سیاسی و اقتصادی بخش‌های خبری صداوسیما صحبت کرده‌ایم. مشروح این گفت‌وگو در ادامه آمده است:
روایت اول یا فیک‌نیوزها!
* به عنوان مقدمه بگذارید با بحثِ «روایت اول» گفت‌وگو را آغاز کنیم. این سؤال مطرح می‌شود که چرا به اتفاقاتی همچون «وعده صادق»، در بسیاری از موارد، مرجع خبری صداوسیما دیگر مانند گذشته نیست و در بسیاری از موارد شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی از تلویزیون جلوتر هستند. نظر شما در این‌باره چیست؟
این موضوعی است که بارها و بارها از سوی کارشناسان رسانه‌ای مطرح شده است. در واقع، «روایت اول» برای تلویزیون یا یک رسانه ملی تفاوت بسیاری با یک سایت خبری دارد. ممکن است یک سایت خبری موضوعی را منتشر کند و اگر بعداً مشخص شود که آن خبر اشتباه بوده، به راحتی آن را حذف می‌کند.
اما صداوسیما نمی‌تواند چنین کاری انجام دهد. این یک بحث حرفه‌ای است که در چارچوب رسانه‌های نوین قابل تحلیل است. رسانه‌های نوین اغلب فاقد سردبیری هستند و می‌توانند هر چیزی را منتشر کنند و بعد آن را نادیده بگیرند.
از سوی دیگر، پدیده «فیک نیوز» یا خبرهای جعلی که در 5، 6 سال گذشته وارد ادبیات ارتباطی شده، نتیجه همین وضعیت است. خبرها به سرعت منتشر می‌شوند، اما گاهی از آنجا که راستی‌آزمایی کافی صورت نمی‌گیرد، به اطلاعات نادرست تبدیل می‌شوند.
برای مثال، ممکن است اگر یک فرد در سطح مقامات به شهادت برسد و رژیم صهیونیستی آن را اعلام کند، انتظار بر این باشد که صداوسیما این خبر را فوری منتشر کرده و تأیید کند، در حالی که باید به دقت راستی‌آزمایی شود تا خبری که منتشر می‌شود، موثق باشد. به این معنا که طرف دوم ماجرا باید این خبر را صراحتاً تایید کند.
رسانه‌های معتبر باید براساس اطلاعات تأییدشده اخبار منتشر کنند
گاهی اوقات اخبار به اشتباه منتشر می‌شوند. برای مثال، رژیم صهیونیستی اعلام کرد که یکی از فرماندهان مقاومت شهید شده، ولی بعداً مشخص شد که این فرد در حمله‌ای به یک ساختمان هدف قرار گرفته، نه در عملیات نظامی. بنابراین، ما نمی‌توانیم صرفاً به نقل از یک منبع خاص چیزی را تأیید کنیم. برای تأیید یک خبر باید حداقل دو منبع معتبر آن را تأیید کرده باشند یا تصویری از آن رویداد موجود باشد. به همین دلیل، کار در این زمینه کمی دشوار است.
در برخی موضوعات امنیتی، ممکن است اطلاعات کافی برای راستی‌آزمایی وجود نداشته باشد و رسانه‌ها نمی‌توانند این اطلاعات را تایید کنند. در این مواقع، اعلام خبر در همان لحظه اول ممکن است باعث انتشار اطلاعات نادرست شود.
برای مثال، در سرزمین‌های اشغالی، هر روز ده‌ها موشک شلیک می‌شود و تصاویر تایید نشده از آنها منتشر می‌شود. وقتی پایگاه آمریکایی عین‌الاسد در عراق هدف قرار گرفت، تنها پس از چند روز به خبرنگاران اجازه داده شد که از آن محل گزارش تهیه کنند و آن هم تحت هدایت خاصی صورت گرفت.
در این شرایط، باید اصول حرفه‌ای خبرنگاری را در نظر گرفت. رسانه‌های معتبر باید بر اساس منابع معتبر و اطلاعات تایید شده اخبار را منتشر کنند و از هر گونه شتاب‌زدگی در انتشار خبر پرهیز کنند.
صداوسیما تلاش می‌کند تا کارشناسان تکرار نشوند
* در این چند وقت اخیر انتقاداتی به برخی از کارشناسان صداوسیما مطرح شد. چرا در برخی از قسمت‌ها سراغ متخصصان واقعی امر نمی‌روند و آن‌قدر در برخی از برنامه‌ها کارشناسان تکراری روی آنتن می‌روند. نظر شما در این باره چیست؟
گاهی اوقات هدف این است که تنها یک کارشناس به برنامه دعوت شود، و در این صورت، قطعاً تلاش می‌شود تا قوی‌ترین فرد در آن حوزه انتخاب شود. از آن زمان که حدود 14 ماه از هفتم اکتبر گذشته است، شبکه خبر به طور مستمر از کارشناسان متعدد استفاده کرده است.
در این میان، ممکن است به دلیل تنوع و ضرورت عدم تکرار کارشناسان، گاهی کارشناسان متفاوتی در برنامه‌ها حضور یابند. در برخی موارد، یک کارشناس موضوع را از منظر سیاسی تحلیل می‌کند، دیگری از دیدگاه نظامی و راهبردی، یا حتی یک روانشناس ممکن است تأثیرات بمباران بر خانواده‌ها و موضوعات مشابه را بررسی کند.
همچنین، ممکن است در حوزه مسائل منطقه‌ای، کارشناس دیگری وارد بحث شود و کسی هم از دیدگاه روابط بین‌الملل به تحلیل بپردازد.
بنابراین، تنوع و تکثر کارشناسان باعث می‌شود که گاهی اوقات تفاوت‌هایی در نحوه بیان و تحلیل‌ها مشاهده شود. اما صداوسیما و معاونت سیاسی همواره تلاش کرده‌اند تا از طیف گسترده‌ای از کارشناسان استفاده کنند، از جمله اساتید دانشگاه، کسانی که در اندیشکده‌ها فعال هستند، یا افرادی که در آن حوزه‌ها کار میدانی انجام داده‌اند. این تنوع باعث می‌شود که تحلیل‌ها و دیدگاه‌های مختلف و جامع‌تری به مخاطب ارائه شود.
20:30 همان 20:30 است حتی متفاوت‌تر
* در خصوص بخش خبری 20:30، بحث‌ها و انتقادهای زیادی مطرح است. برخی بر این باورند که این بخش خبری باید کماکان همان برندگی و تیزبینی خود را در نقد مسائل حفظ کند، اما به نظر می‌رسد که اکنون نسبت به گذشته محتاط‌تر شده است. نظر شما در این باره چیست؟
تلاش ما این است که نوع گفتمان و حتی نوع ادبیاتی که در برنامه 20:30 ارائه می‌شود، با توجه به ماهیت هر خبر، متفاوت باشد. اخبار هر روز یکسان نیستند و نمی‌توان صرفاً به دنبال برجسته‌سازی اخبار منفی یا چالش‌برانگیز بود.
در برخی موارد، ممکن است موضوعات متنوعی در برنامه‌ها مطرح شود. برای مثال، در خصوص افزایش قیمت خودرو، فوراً معاونت سیاسی و شبکه خبر زیرنویس کردند و این موضوع را در خبر 14 مطرح ساختند. سپس در برنامه میز اقتصاد، از کسانی که در این موضوع نقش دارند، دعوت شد.
دو خودروساز، سازمان گسترش صنایع، شورای رقابت، شورای حمایت از مصرف‌کنندگان و مقام‌های وزارت صنعت، معدن و تجارت (صمت) در این باره اظهارنظر کردند. علاوه بر این، کارشناسانی که از منظر تخصصی به این موضوع نگاه می‌کنند نیز در برنامه حضور یافتند و نظرات خود را بیان کردند. به علاوه، دیدگاه‌های مردم نیز در کنار این نظرات پخش شد.
این رویکرد مجموعه‌ای از تحلیل‌ها و دیدگاه‌ها است. ما به عنوان رسانه موظف هستیم که موضوعات را از زوایای مختلف تحلیل کنیم و در نهایت این مخاطب است که برداشت خود را از آن انجام می‌دهد. به هیچ وجه نباید انتظار داشته باشیم که صداوسیما در یک موضوع خاص از یک طرف خاص حمایت کند.
ما باید دیدگاه‌های مختلف از جمله شورای رقابت، وزارت صمت، خودروسازان، کارشناسان و مردم را ارائه دهیم و این اجازه را به مخاطب بدهیم تا خود قضاوت کند. اگر بخواهیم یک‌جانبه‌گرایی را در تحلیل‌ها وارد کنیم، در واقع به جای ارائه اطلاعات کامل، فقط جانب یک طرف را گرفته‌ایم و این مانع از آگاهی مردم می‌شود.
در نهایت، هدف ما این است که موضوعات را به گونه‌ای تحلیل کنیم که به بهترین شکل ممکن به درک و قضاوت مخاطب کمک کند. این مسیر همچنان ادامه دارد و تلاش می‌کنیم که هر روز بهتر از گذشته، اخبار و گزارش‌ها را در راستای تقویت محوریت مخاطب ارائه دهیم.
به زودی شاهد یک شبکه خبر2 حرفه‌ای خواهیم بود
* نکته بعدی به شبکه خبر2 برمی‌گردد؛ اولاً چه زمانی قرار است از این حالت آزمایشی درآید و ثانیاً شائبه‌هایی مطرح می‌شود که در انتخاب برنامه‌های زنده نوعی رویکرد سفارشی و توصیه‌ای وجود دارد؛ آیا این نکات وجود دارد؟
شبکه خبر 2 در حال حاضر به عنوان یک ضرورت انکارناپذیر در دهه سوم قرن بیست و یکم معرفی می‌شود. چرا که در دنیای امروز، رویدادهای متنوعی در کشور اتفاق می‌افتد که بسیاری از افراد تمایل دارند تا این رویدادها را به طور کامل مشاهده کنند. به‌ویژه که نمی‌توانیم سخنگویان وزارت امور خارجه یا قوه قضائیه را به طور کامل در رسانه پخش کنیم.
از سوی دیگر، همایش‌های علمی، فرهنگی و سیاسی زیادی در کشور برگزار می‌شود که دانستن آنها برای کسانی که به‌طور تخصصی در این حوزه‌ها فعالیت می‌کنند، اهمیت ویژه‌ای دارد. شبکه خبر 2 تلاش می‌کند تا این رسالت را به درستی انجام دهد.
با این حال، در خصوص زیرساخت‌های شبکه خبر 2 نیز باید گفت که نیاز به تلاش و بهبود بیشتری وجود دارد. در این راستا، طی یک ماه گذشته اقدامات زیادی برای تقویت زیرساخت‌های این شبکه صورت گرفته است و ان‌شاءالله به‌زودی شاهد یک شبکه خبر 2 حرفه‌ای خواهیم بود.
البته، گاهی اوقات ممکن است این پوشش‌ها تنها در تهران باشد و در سایر استان‌ها به‌دلیل گستردگی کشور، با محدودیت‌هایی روبرو شویم. ایران یک کشور پهناور با 31 استان و صدها شهر است که هرکدام رویدادهای خبری و همایش‌های مختلف خود را دارند. برای مثال، هر دانشگاه در کشور برنامه‌ها و همایش‌های خاص خود را دارد که بسیاری از آنها ارزش خبری دارند و پوشش آنها اهمیت دارد.
در این شرایط، ممکن است زمان به‌قدری محدود باشد که نتوانیم همه رویدادها را به صورت زنده پوشش دهیم. به عنوان مثال، نمی‌توان هم‌زمان پوشش زنده رویدادهای متعددی که از سیستان و بلوچستان تا خراسان شمالی و خوزستان در حال وقوع هستند، ارائه داد. این رویدادها از لحاظ خبری ارزشمندند، اما به دلیل تلاقی اخبار، ممکن است برخی از آنها پوشش داده نشوند.
این موضوع می‌تواند باعث ایجاد احساس تبعیض در برخی مخاطبان شود، اما ما طبق ارزش‌های خبری تصمیم می‌گیریم که کدام رویدادها را پوشش دهیم. با این حال، در مواقعی که امکان پوشش زنده یک رویداد وجود ندارد، تلاش خواهیم کرد تا آن را در زمان مناسب به‌طور ضبط‌شده پخش کنیم.
چرا شبکه خبر2 راه افتاد؟
هدف از راه‌اندازی این شبکه، ارائه پوشش زنده رویدادها است تا مخاطبان در جریان تمامی رویدادهای مهم کشور و جهان قرار گیرند، مسئله‌ای که در حال حاضر به‌دلیل فشردگی برنامه‌ها و جدول پخش شبکه خبر تلویزیونی، امکان‌پذیر نیست. این نوع شبکه‌ها در دنیا سابقه دارند و با توجه به سرعت در اطلاع‌رسانی، بسیاری از رسانه‌ها به جای گزارش‌دهی صرف، خود رویدادها را به‌طور کامل پخش می‌کنند و قضاوت را به مخاطب واگذار می‌کنند.
هدف اساسی شبکه خبر 2 این است که افکار عمومی و جامعه نخبگانی کشور در جریان آخرین رویدادهای خبری قرار گیرند. با توجه به ظرفیت‌های فنی موجود، به‌طور طبیعی این شیوه خبررسانی را انتخاب کرده‌ایم. با این حال، به دلیل کثرت و سرعت بالای رویدادهای خبری، گاهی مجبور به قطع پخش یک رویداد و پرداختن به موضوعات دیگر می‌شویم که ممکن است موجب سوءتفاهم شود و برخی افراد نتوانند تا پایان یک رویداد خاص را دنبال کنند.
اما این نکته را باید در نظر گرفت که پخش هر رویداد در رسانه‌ها به‌طور کلی به سه عامل بستگی دارد: اول، آیا آن رویداد از نظر خبری ارزش دارد؟ دوم، آیا مخاطبان تمایل به پیگیری آن دارند؟ و سوم، آیا این رویداد در چارچوب سیاست‌های رسانه قرار دارد یا خیر؟
در نهایت، امید داریم که شبکه خبر 2 بتواند جایگاه خود را در میان مخاطبان عمومی و به‌ویژه اهالی رسانه پیدا کند و در ارائه اطلاعات و تحلیل‌های دقیق و به‌موقع موفق باشد.
خبرنگاران ما در مناطق مرزی فلسطین اشغالی هستند که خبرنگاران دیگر آنجا نیستند
* یک سوالی هم درباره خبرنگارهای اعزامی صداوسیما به لبنان بپرسم؛ تصاویری را منتشر می‌کردند از برخی خبرنگاران خبرگزاری‌های غیرایرانی که در حولِ محور اتفاقات جنگی و بمباران‌ها بودند و خبرنگارهای ما هنگامی یک مکان آرام را برای تهیه گزارش خودشان انتخاب می‌کردند. نظرتان در این باره چیست؟
از زمانی که در دوران جنگ 33 روزه مدیرکل اخبار شبکه العالم بودم، واقعیت این است که در شرایط جنگی، خبرنگار قادر نیست هر جایی که بخواهد برود. باید این واقعیت را درک کنیم که برای خبرنگاران محدودیت‌هایی وجود دارد.
نکته دیگری که باید به آن توجه کرد، این است که خبرنگاران صداوسیما در مناطق مرزی فلسطین اشغالی حضور دارند، در حالی که خبرنگاران سایر رسانه‌ها به این مناطق نمی‌روند. آیا خبرنگاران سی‌ان‌ان، بی‌بی‌سی یا حتی الجزیره هم در این مناطق حضور دارند؟ به جز خبرنگاران المنار و در برخی موارد خبرنگاران المیادین، بقیه رسانه‌ها گزارش‌گرانی در این مناطق ندارند.
حق مطلب درباره خبرنگاران رعایت نمی‌شود
به نظر من، گاهی اوقات حق مطلب در مورد برخی از خبرنگاران رعایت نمی‌شود. در طی این سال‌ها، شما شاهد بوده‌اید که آقای حسینی، مجری ما در بیروت، در میدان‌های نبرد سوریه جانباز شده است، یا شهید خزاعی که در منطقه سوریه جان خود را از دست داد.
همچنین خبرنگاران و تصویربرداران شبکه‌های العام و پرس‌تی‌وی نیز در میدان‌های جنگ حضور داشته‌اند. این نشان می‌دهد که خبرنگاران صداوسیما تلاش کرده‌اند تا گزارش‌های میدانی از مناطق درگیری تهیه کنند.
اما باید توجه داشت که گاهی اوقات دسترسی خبرنگاران به میدان‌های جنگ به‌دلیل موانع ایجادشده از سوی رژیم صهیونیستی محدود می‌شود. رژیم صهیونیستی هیچ محدودیتی برای کشتار خبرنگاران قائل نیست. طی 14 ماه گذشته، 217 خبرنگار در مناطق فلسطین، غزه و لبنان به شهادت رسیده‌اند.
این نشان‌دهنده این است که خبرنگاران در معرض خطرات جدی قرار دارند. امیدواریم که با نابودی رژیم صهیونیستی، زمینه برای تلاش بیشتر خبرنگاران فراهم شود و اخبار خوبی از این مناطق به اطلاع مردم برسد.