از هر۵ خانواده، ۴ خانواده درگیر آسیب‌های رسانه‌ای هستند
شناسه خبر: 128821 سرویس: فرهنگی
نویسنده کتاب «توی جیبته» گفت: از هر پنج خانواده‌ای که برای مشاوره می‌آیند، چهار خانواده درگیر آسیب‌های استفاده از رسانه و فضای مجازی هستند.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، کتاب «توی جیبته»، نوشته امیرحسین شاپورزاده، با نگاهی به نقش رسانه در زندگی امروز از سوی نشر معارف منتشر شد و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت. این اثر، سومین جلد از مجموعه آثار شاپورزاده است که تلاش دارد با نگاهی به زندگی نوجوانان امروز، به آسیب‌شناسی محیط پیرامونی آنها بپردازد. «رفاقت ناجور» و «عشق‌های آدامسی» دو عنوان قبلی از این نویسنده است که با همین رویکرد به چاپ رسیده‌اند.
سومین کتاب از مجموعه «مخاطب خاص» که به بیان آسیب‌های امروزی و رایج نوجوان می‌پردازد، با عنوان «توی جیبته» با هدف بررسی رسانه‌ها و تأثیر آنها در زندگی یک نوجوان امروزی و تغییرات و تحولات سبک زندگی آنها می‌پردازد تا علاوه بر ارائه راهکار به خودِ نوجوان، نقش کمک کار را برای والدین و مربیان تربیتی ایفا کند.
«توی جیبته»؛ کتابی درباره نقش رسانه در زندگی نوجوانان
نویسنده در این کتاب تحلیل کوتاه ولی عمیقی از رسانه‌ها و تأثیراتشان برای مخاطب نوجوان و جوان ارائه می‌دهد. در معرفی این اثر آمده است: توی جیب هر نوجوانی را که ببینی یک عدد خوبش را پیدا می‌کنی! چقدر خوب بین فرزندان ما جا باز کرده است. اصلاً فضا به‌گونه‌ای شده است که گوشی همراه را بیشتر از پدر و مادرش می‌بیند! و این گوشی همراه است که پا به پای پدر و مادر به تربیت فرزند می‌پردازد. والدین عزیزم! کارتان خیلی دشوار است. آنقدر دشوار که از هنگامی که بچه‌دار شدید باید در کنار همه نگرانی‌ها، نگران تربیت رسانه‌ای فرزندتان باشید. اینکه چه ببیند، چه بشنود، چه بخواند و چه بخواهد همه متأثر از رسانه‌ای است که والدِ دیگر فرزند شما بوده است. نباید نوجوان را رها کرد، نباید به فضا جامعه خوش بین بود! نباید به رسانه‌ها اعتماد کرد که متأسفانه جهتِ حرکت و تربیت در سطح جامعه به خودی خود منفی و خلافِ فطرت پاک نوجوان است.
رسانه‌های مدنظر نویسنده در این کتاب «گوشی همراه»، «انیمه، انیمشین، فیلم و سریال»، «بازی موبایلی، کنسولی ، کامپیوتری»، «کتاب – فضای مجازی»، «مطبوعات، اخبار»، «سینما، تلویزیون، ماهواره»، «شبکه‌های مجازی، تبلیغات» است که البته در بین همه این رسانه‌ها تمرکز ویژه‌ای بر گوشی همراه شده و نویسنده اهتمام ویژه‌ای به این موضوع داشته و جایگاه آن را در زندگی نوجوانان بررسی کرده است.
داشتن قلمی روان و خودِمانی، شناخت بالا از رفتار و شخصیت و مخاطب نوجوان، دادن راهکارهای عملیاتی به نوجوان، والدین و مربیان تربیتی، صفحه‌آرایی زیبا و نوجوان پسند از ویژگی‌های برجسته این کتاب است.
شاپورزاده درباره دغدغه‌اش برای نوشتن این کتاب به تسنیم گفت: نوشتن کتاب «توی جیبته» از یک دغدغه شخصی شکل گرفته است. من به عنوان معلم و مشاور کودک و نوجوان با موارد متعددی مواجه هستم که بدون آنکه آموزش‌های لازم را برای استفاده از گوشی همراه و فضای مجازی ببینند، از آن استفاده می‌کنند و درگیر می‌شوند. به عبارت دیگر ما با نوجوانان 12 تا 18 سالهای مواجه هستیم که غالباً دچار آسیب‌های مختلف رسانه شده‌اند و الآن فقط باید روی این آسیب‌های آنها کار کرد؛ در واقع فرصت آموزش و پیشگیری از آسیب‌ها از دست رفته است.
اصلی‌ترین پیامد استفاده نادرست از رسانه برای نوجوانان ایرانی
نویسنده کتاب «توی جیبته» به آسیب‌های شایعی که مبتلی به نوجوانان است، اشاره و اضافه کرد: پیامدها را می‌توان در حوزه‌های مختلف بررسی کرد. پیامدهای رسانه‌ها گسترده است و از مد و پوشاک و رفتارهای جنسی گرفته تا سبک زندگی، نحوه گفتار و ... را شامل می‌شود. اما اصلی‌ترین پیامدی که استفاده نادرست از رسانه برای نوجوانان ایران به وجود آورده است، تفاوت نسلی است. پدید آمدن نسل زد با فراگیر شدن رسانه‌ها همبستگی بالایی دارد. در این شرایط پدر، فرزندان خود را درک نمی‌کند؛ چون فرزند از 12 سالگی مخاطب اینستاگرام است و اطلاعات فراوانی از این فضا دارد و پدر و مادر از او عقب‌تر هستند.
از هر5 خانواده، 4 خانواده درگیر آسیب‌های رسانه‌ای هستند
شاپورزاده در پاسخ به این پرسش که چقدر از مراجعه‌کنندگان شما، درگیر این فضا هستند، گفت: تقریباً می‌شود گفت از هر پنج خانواده‌ای که برای مشاوره می‌آیند، چهار خانواده درگیر این موضوع هستند. از این چهار خانواده، سه خانواده نمی‌دانند که چه کار کنند و باید قدم به قدم به آنها مشاوره داد که مثلاً در زمان امتحان چه کار کنند، در اوقات فراغت چه کار کنند، چطور نوجوان خود را مطلع کنند و ... . در این میان تنها یک خانواده است که می‌تواند فرزند خود را مدیریت کند. البته باید تأکید کنم که این موضوع در میان خانواده‌های مذهبی کمتر دیده می‌شود، چون فرزندان این خانواده‌ها عموماً برنامه مشخصی برای اوقات فراغت خود دارند و به جای اینکه به گوشی روی بیاورند، این اوقات را با کارهای فرهنگی مانند حضور در مسجد، هیئت و ... می‌گذرانند و عملاً کمتر تحت تأثیر این آسیب‌ها هستند.
او بر لزوم آموزش در این زمینه تأکید کرد و افزود: در کتاب «توی جیبته» تلاش کردم با در نظر گرفتن نیازهای هر مقطع سنی، آموزش‌هایی در این زمینه به مخاطب نوجوان خود بدهم. برای هر گروه سنی، ویژگی‌ها و مراحل رشد شناختی آن را در نظر گرفتم و با در نظر گرفتن تناسب آموزشی بین گروه‌های مختلف سنی، محتوای مورد نیاز را ارائه دهم. کتاب را با یک داستان شروع و تلاش کردم سکانس به سکانس داستان همراه با اتفاقی باشد که نوجوان را همراه با خود کند.
واحدهای درسی سبک زندگی و رسانه؛ چرا برای دانش‌آموزان کارآیی ندارند؟
طی سالهای اخیر با افزوده شدن واحدهای درسی جدید با محوریت سبک زندگی و رسانه، تلاش شده است به مخاطبان نوجوان در این زمینه آموزش‌هایی داده شود. اما شاپورزاده معتقد است خروجی این واحدهای درسی چندان برای دانش‌آموزان کارآیی و جذابیت نداشته است: به نظر می‌رسد با توجه به جذابیت بالای فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی مانند اینستا و ... کارهای داخلی چندان برای دانش‌آموزان جذاب نیست و تأثیرگذاری ندارد. دانش‌آموزان عموماً این واحدهای درسی را که از مقطع هفتم تدریس می‌شود، با نمره بالا می‌گذرانند، اما محتوا روی مخاطب خود تأثیر لازم را نمی‌گذارد.
این مؤلف بخشی از این قضیه را متوجه طراحی کتاب‌های آموزش و پرورش می‌داند و با تأکید بر اینکه «ما زمین بازی را از دست داده‌ایم»، ادامه داد: مدارس دولتی یا غیرانتفاعی معمولاً هفته‌ای یک یا دو ساعت زمان به درس سبک زندگی اختصاص می‌دهند، اما دستاورد چندانی به همراه ندارد و نوجوان محتوای کتاب را در زندگی خود پیاده نمی‌کند. کتاب‌ها از نظر فنی و هنری برای نوجوان چندان دلچسب نیستند. در حوزه نوجوان حتماً باید این موضوع در نظر گرفته شود که کتاب همانطور که باید فکر او را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد، دلش را نیز تحت‌الشعاع قرار دهد.
ضرورت آموزش و رژیم مصرفی
شاپورزاده در پاسخ به این پرسش که آیا تحقیق علمی در این زمینه صورت گرفته است که تا چه اندازه رفتارهای نابهنجار نوجوانان به استفاده از فضای مجازی وابسته است، گفت: آمار مشخصی در این زمینه وجود ندارد، اما این همبستگی کاملاً مشهود است. هر نوجوانی که با رسانه‌ها بیشتر درگیر بوده، رفتارهای نابهنجاری بیشتر داشته است. در یک نمونه جدید، دانش‌آموزی داشتیم که بسیار پرخاشگر بود و هم‌کلاسی‌های خود را می‌زد. وقتی مورد بررسی قرار دادیم، متوجه شدیم که او کارتن‌هایی می‌بیند که خشن هستند. در واقع نوجوان هرچه را می‌بیند، در زندگی خود پیاده می‌کند. از سوی دیگر، خانواده نیز برای او رژیم مصرفی در نظر نگرفته است.
در سالهای اخیر، اعتیاد به گوشی‌های هوشمند به پدیده‌ای نسبتاً رایج در بین کاربران نوجوان تبدیل شده است. در دنیای معاصر، سرعت فراگیر شدن فناوری‌های نوین ارتباطی آنچنان چشمگیر است که محیط روانی و اجتماعی ما را به طور همه‌جانبه احاطه کرده‌اند. گوشی هوشمند، یکی از محبوب‌ترین انواع فناوری‌های نوین محسوب می‌شود که وجه مشخصه آن این است که امکاناتی فراتر از یک تلفن همراه ساده را در اختیار کاربران قرار می‌دهد.
این قبیل گوشی‌ها علاوه بر مجهز بودن به دوربینی برای عکاسی و فیلم‌برداری، در دسترس قرار دادن بازی‌های آنلاین و آفلاین و نیز قابلیت انجام محاسبات پیچیده و خریدهای اینترنتی، هزاران برنامه کاربردی دیگر را نظیر وب‌گردی، فناوری وای فای، شبکه‌های اجتماعی و برنامه‌های کارردی نسل سوم و غیره را نیز از طریق اینترنت در اختیار کاربران خود می‌گذارند. چنین ویژگی‌هایی، قابلیت و جذابیت تلفن‌های همراه را به شدت افزایش داده‌اند، آنچنان که به گزارش سایت بازاریابی الکترونیکی تعداد کاربران گوشی‌های هوشمند در سرتاسر جهان بالغ بر دو میلیارد نفر است.
در کشور ما نیز اگرچه هنوز آمارهای رسمی در مورد تعداد کاربران گوشی‌های هوشمند وجود ندارد، اما برآوردهای غیر رسمی به عمل آمده حاکی از وجود بالغ بر 40 میلیون کاربر گوشی هوشمند در سراسر کشور است. این میزان از شیوع همانقدر که می‌تواند انعکاسی از تسهیل امور باشد، نگران‌کننده نیز هست؛ چرا که به رغم نکات مثبت ذکر شده برای گوشی‌های هوشمند، مشخص شده است که استفاده بیش از حد و مداوم از این ابزارها می‌تواند مشکلات و پیامدهای جسمانی وخیمی نظیر مشکلات اسکلتی و عضلانی، تغییر وضع جمجمه، بروز مشکلات عصبی، ضعف بینایی و حتی تومور مغزی ایجاد کند. علاوه بر مشکلات جسمانی، پیامدهای منفی روان‌شناختی نیز برای این فناوری گزارش شده است که از این موارد می‌توان به افسردگی، اضطراب شود.
شیوع وابستگی به گوشی‌های همراه تا جایی است که کارشناسان از آن با عنوان «اعتیاد به گوشی هوشمند» یاد می‌کنند؛ وابستگی که آن را در دسته انواع اعتیادهای غیر دارویی مورد بررسی قرار می‌دهند و به شکلی از انواع اعتیاد به اینترنت مطرح است. به نظر می‌رسد با گسترش استفاده از این فضا، ضرورت آموزش هم به خانواده‌ها و هم به کودکان و نوجوانان بیش از پیش احساس می‌شود. در کنار آموزش، می‌توان با در نظر گرفتن رژیم مصرفی و قائل شدن محدودیت‌هایی برای نوجوانان، می‌توان بخشی از آسیب‌های محتمل را برطرف کرد.