«تیکا» در لبنان: فرشته نجات یا ابزار نفوذ؟
شناسه خبر: 128835 سرویس: بین الملل
اهمیت ژئوپلیتیکی لبنان برای ترکیه سبب شده آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه(تیکا) به عنوان مهمترین بازوی توسعه نفوذ بین‌الملل ترکیه از سال ۲۰۰۶ در حوزه‌های اجتماعی و زیرساختی لبنان پروژه‌های مختلفی را اجرا کند.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، اهمیت ژئوپلیتیکی لبنان برای ترکیه سبب شده آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه (تیکا) به عنوان مهمترین بازوی توسعه نفوذ بین‌الملل ترکیه از سال 2006 در حوزه‌های اجتماعی و زیرساختی لبنان پروژه‌های مختلفی را اجرا کند.
اهمیت لبنان برای ترکیه
لبنان به دلیل موقعیت ژئوپلیتیکی خود در شرق مدیترانه و نزدیکی به حوزه نفوذ ترکیه، برای آنکارا از اهمیت استراتژیک برخوردار است. بر اساس تحلیل‌های مرکز مطالعات راهبردی خاورمیانه (ORSAM)، ترکیه از طریق لبنان به دنبال گسترش نفوذ اقتصادی و سیاسی خود در منطقه به ویژه برای دسترسی به بازارهای مدیترانه‌ای و ایجاد یک پایگاه فرهنگی برای رقابت با دیگر بازیگران منطقه‌ای است.
در همین راستا دفتر هماهنگی تیکا در بیروت در سال 2012 تأسیس شد؛ اما این نهاد از سال 2006 در لبنان و به‌خصوص استان‌های شمالی آن فعال بوده است. پس از تأسیس دفتر هماهنگی، فعالیت‌های تیکا بر اساس اولویت‌های سیاست خارجی ترکیه در حوزه‌های آموزش، بهداشت، حفاظت از میراث مشترک تاریخی و فرهنگی، کشاورزی، تولید و آموزش حرفه‌ای توسعه یافت.
برخی از پروژه‌های تیکا در لبنان
آموزش:
آموزش به دلیل تأثیر بلندمدت بر نسل‌های آینده و ایجاد پیوندهای فرهنگی، ابزار مؤثری برای نفوذ پایدار است. ترکیه با سرمایه‌گذاری در آموزش لبنان، روابط اجتماعی را تقویت و ذهنیت مثبتی در میان جوانان لبنان ایجاد می‌کند تا نفوذ فرهنگی و سیاسی خود را گسترش دهد.
به همین دلیل تیکا در بخش آموزش، اقدامات متعددی را انجام داده که از جمله آنها می‌توان به بازسازی هتل تمرین، آموزشگاه فنی و حرفه‌ای جهانگردی «بیرحسن» در بیروت با هدف ایجاد یک منبع درآمد برای آموزشگاه، ساخت دادگاه آموزشی دانشگاه لبنان برای ارتقای سطح مهارت دانشجویان و تجهیز دانشگاه طرابلس به صفحات خورشیدی تولید برق اشاره کرد.
این آژانس همچنین در سال‌های گذشته چندین مدرسه در طرابلس را بازسازی کرده است. این پروژه‌ها شامل بازسازی اساسی ساختمان‌ها، تجهیز آنها به امکانات آموزشی مدرن مانند آزمایشگاه‌ها، کتابخانه‌ها و اتاق‌های کامپیوتر بوده است.
بهداشت:
حوزه بهداشت به دلیل اثرگذاری مستقیم به ویژه در جامعه لبنان به دلیل کمبودهای فراوان در ارائه خدمات بهداشتی از اهمیت ویژه‌ای برای توسعه تعاملات ترکیه با جامعه لبنان برخوردار است.
برای مثال، ساخت بیمارستان ترکیه در صیدا یکی از مهمترین پروژه‌های این سازمان در این زمینه است. این بیمارستان که در سال 2010 در مرکز شهر افتتاح شد، با هدف ارائه خدمات بهداشتی و درمانی به جامعه محلی، به ویژه افراد کم‌درآمد، ساخته شده و شامل بخش‌های مختلفی مانند جراحی، داخلی، مراقبت‌های ویژه و بخش‌های پزشکی دیگر است. تیکا نه تنها در ساخت، بلکه در تجهیز و بازسازی بیمارستان نقش داشته است.
مشارکت در تجهیز بندر بیروت:
تیکا با ادعای بهبود زیرساخت‌های اداری و عمومی و تسهیل ارائه خدمات به مردم اقدام به تجهیز بندر بیروت به دستگاه‌های مورد نیاز تخلیه و بارگیری و ساخت و بازسازی دو دفتر گردشگری کرده است.
حمایت از اشتغال و کسب و کار:
یکی از معضلات اصلی لبنان، بحران بیکاری و فقر است که در سال‌های اخیر شدت بیشتری یافته است. بر اساس گزارش‌های سازمان ملل در سال 2023، نرخ بیکاری در این کشور به بیش از 30 درصد رسیده و بیش از 80 درصد از جمعیت آن در شرایط فقر زندگی می‌کنند.
در این میان، ترکیه از طریق آژانس همکاری و هماهنگی خود وارد عمل شده و با تمرکز بر دو گروه کلیدی یعنی جوانان و زنان، تلاش کرده تا نفوذ خود در جامعه لبنان را نهادینه کند.
زنان و جوانان: محورهای کلیدی نفوذ فرهنگی
زنان به دلیل نقش اساسی در جامعه‌پذیری و انتقال ارزش‌های فرهنگی و جوانان به عنوان آینده‌سازان جامعه، گروه‌هایی استراتژیک برای ترکیه محسوب می‌شوند. تیکا با اجرای پروژه‌های هدفمند، نه تنها به توانمندسازی اقتصادی این گروه‌ها کمک کرده، بلکه از این فرصت برای ترویج فرهنگ ترکیه و ایجاد ذهنیت مثبت نسبت به خود نیز بهره برده است.
برای نمونه، تیکا در منطقه «الخروب» پروژه‌ای را اجرا کرده که در آن با برگزاری دوره‌های آموزشی مرغداری و اهدای تجهیزات به زنان خانه‌دار، هم معیشت آنان را بهبود بخشیده و هم از طریق تعامل مستقیم، ارزش‌ها و هویت فرهنگی ترکیه را به این قشر معرفی کرده است.
به همین ترتیب، در شهر طرابلس، «تیکا» با ارائه دوره‌های آموزشی حرفه‌ای به جوانان بیکار، فرصت‌های شغلی جدیدی برای آنان فراهم کرده و همزمان پیوندهای فرهنگی و اجتماعی میان ترکیه و لبنان را تقویت کرده است.
تأثیر فعالیت‌های تیکا بر روابط اقتصادی و نفوذ سیاسی ترکیه در لبنان
فعالیت‌های تیکا در لبنان، فراتر از کمک‌های توسعه‌ای و بشردوستانه، تأثیرات قابل توجهی بر روابط اقتصادی و نفوذ سیاسی این کشور در لبنان داشته است. پروژه‌های تیکا در لبنان، به ویژه در زمینه‌های بازسازی زیرساخت‌ها، توسعه کشاورزی و حمایت از کسب و کارها، زمینه را برای افزایش صادرات کالاهای ترک به این کشور فراهم کرده است. شرکت‌های ترک با حضور در پروژه‌های تیکا و ارائه خدمات و کالاهای خود، سهم قابل توجهی از بازار لبنان را به خود اختصاص داده‌اند.
نتیجه گیری
سازمان همکاری و هماهنگی ترکیه (تیکا) با اجرای برنامه‌های متنوع و گسترده در لبنان، به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای توسعه نفوذ نرم آنکارا شناخته می‌شود.
این نهاد با تمرکز بر ارائه کمک‌های بشردوستانه، به شیوه‌ای مؤثر در راستای تحقق اهداف سیاست خارجی و تأمین منافع ملی و ترکیه در لبنان فعالیت می‌کند. بر اساس تحلیل‌های موجود، تیکا با بهره‌گیری از قدرت نرم و دیپلماسی توسعه‌ای، به طور قابل توجهی در حال گسترش حوزه نفوذ ترکیه است. در این راستا، تدوین و اجرای راهبردهای دقیق و متناسب با تحولات منطقه، توسط مسئولان جمهوری اسلامی ایران، امری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است.
نویسنده: پوریا لوایی/کارشناس مسائل اقتصادی