با ایجاد اتاق فکر دانشگاهی صورت می‌گیرد
دست یاری دولت به سمت دانشگاه‌ها برای رفع ۵ معضل کلان
شناسه خبر: 14755 سرویس: آموزشی
یکی از مهمترین مسئولیت دانشگاه‌ها در کنار توسعه علمی، ارتقای کیفیت و تربیت نیروی متخصص، پاسخگویی به نیازهای جامعه و کمک به حل مشکلات مردم است. این مسئولیت در شرایط فعلی که در وضعیت تحریم اقتصادی قرار داریم بسیار پررنگ‌تر از دوره‌های دیگر به نظر می‌رسد چرا که جامعه و دولت انتظار دارند دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور همانگونه که در گذشته بخصوص دوران هشت سال دفاع مقدس به عنوان بازوی کمکی نظام به یاری مردم شتافتند در شرایط فعلی نیز با ارائه مشاوره‌های دقیق، علمی و راهگشا به کمک دولت و دستگاه‌های اجرایی به منظور خروج از جنگ اقتصادی و رفع نیازهای جامعه بشتابند.
نقش دانشگاه‌ها برای کمک به دولت و دستگاه‌های اجرایی به منظور رفع نیازهای مردم و رفع مشکلات ناشی از تحریم از یک سال گذشته همزمان با آغاز تحریم‌های اقتصادی یکجانبه آمریکا با خروج از برجام بسیار پررنگ‌تر شد. در این راستا وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برنامه‌های مشخصی برای ورود گسترده‌تر نخبگان دانشگاهی، استادان و پژوهشگران در حل معضلات مختلف اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، زیست محیطی و… در دستور کار قرار داد که این برنامه‌ها نیز مورد استقبال مسئولان ارشد کشور قرار گرفت. به طوری که رؤسای دانشگاه‌های برتر جلساتی مداوم با معاون اول رئیس جمهور برگزار کردند.
در این مدت پنج خوشه در دانشگاه‌های مهم بخصوص دانشگاه‌های برتر طراحی شده تا معضلات زیست محیطی از سوی آنها مورد بررسی قرار گیرد. در ماه‌های گذشته نیز جلساتی میان مدیران این دانشگاه‌ها و اسحاق جهانگیری برگزار شد که نشان‌دهنده برنامه‌ها و حمایت ویژه دولت از ورود جدی‌تر دانشگاهیان در فضای تصمیم گیری به منظور حل مشکلات و معضلات صنعت و جامعه است.
توجه به ظرفیت‌های علمی در روز سخت کشور
در همین راستا، اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور در مراسم روز پژوهش سال ۹۷ با اشاره به برخی دیدگاه‌ها درباره توجه به توسعه علمی و ضرورت آن، اظهار کرد: "گاهی گفته می‌شود توسعه علمی بیشتر برای دوران فراغت از مشکلات، تنگناها و شرایط بی‌مساله‌گی کشور است و حال که کشور با مشکلاتی مواجه شده و وضعیت اقتصاد، آب و محیط زیست در شرایط خوبی قرار ندارد، صحبت کردن درباره توسعه علمی و پیگیری فناوری‌های روز نیاز کشور نیست. این در حالی است که اتفاقاً توسعه علمی دقیقاً برای روزهای سخت و شرایطی است که کشور با چالش‌های بسیار مواجه می‌شود و زمانی که دشواری‌ها بیشتر می‌شود بیش از سایر ایام باید به توسعه علمی توجه کنیم".
معاون اول رئیس جمهوری با بیان اینکه دولت آمادگی و عزم جدی دارد تا از ظرفیت و توان دانشگاه برای حل مشکلات کشور استفاده کند، گفت: "در اقتصاد، مسائل اجتماعی و روابط بین‌المللی زمانی که با مسائل جدی و مشکلات مواجه می‌شویم حتماً توسعه علمی و توجه به فناوری‌های روز و پژوهش‌های کاربردی می‌تواند ما را در غلبه بر مشکلات کمک کند. امروز شرایط کشور ایجاب می‌کند که به دنبال کشف فرصت‌ها و ظرفیت‌های جدید برای توسعه علم باشیم".
وی با بیان اینکه جایگزینی صادرات محصولات دانش‌بنیان به جای نفت اقدامی دور از دسترس نیست، خاطرنشان کرد: "کشورهایی مشابه ما وجود دارند که این اقدام را در سال‌های گذشته آغاز کرده‌اند و در دوره‌ای حداکثر ۲۵ ساله توانستند رشد علمی بالایی کسب کنند و به اهداف خود دست یابند".
اما حضور جهانگیری در برنامه‌های عرصه علم و پژوهش به این موارد محدود نشده و او با حضور در یکی از جلسات شورای عالی علوم تحقیقات و فناوری با تأکید بر اهمیت تحقیق و پژوهش در توسعه کشور گفت: "دولت برای برنامه‌های پژوهشی و تحقیقاتی کشور اهمیت فراوانی قائل است زیرا پژوهش و تحقیق نقش پراهمیتی در توسعه و پیشبرد برنامه‌های کشور دارد".
وی با اشاره به اینکه به هر میزان که در زمینه پژوهش و تحقیق هزینه و سرمایه گذاری کنیم ضرر نکرده‌ایم، خاطرنشان کرد: "یکی از دغدغه‌های جدی میزان بازدهی اعتبارات پژوهشی و تحقیقاتی بوده است. باید این باور در جامعه ایجاد شود که اعتبارات هزینه شده در بخش پژوهش می‌تواند برای کشور بازدهی داشته و گره‌ای از مشکلات پیش روی باز کند".
معاون اول رئیس جمهور همچنین با اشاره به اینکه دستگاه‌های اجرایی نیز آنطور که باید موضوع پژوهش و تحقیقات را مورد توجه قرار نمی‌دهند، از دبیرخانه شورای عالی عتف خواست این موضوع را آسیب شناسی کرده و گزارش آن را به شورا ارائه دهند.
ورود دانشگاه‌ها به معضلات عمده
اما ورود دانشگاه‌ها برای کمک به دولت در جهت رفع مشکلات جامعه به برگزاری چندین جلسه با مسئولان ختم نشد بلکه دانشگاه‌های برتر و سطح یک کشور با تشکیل پنج خوشه مشورتی به طور جدی به بازوی کمکی دولت تبدیل شدند به طوری که در این تصمیم‌گیری بر این اساس «خوشه پولی– بانکی» با دانشگاه علامه طباطبایی، «خوشه سرمایه اجتماعی» با محوریت دانشگاه اصفهان، «خوشه حقوق شهروندی» با محوریت دانشگاه شهید بهشتی، «خوشه اقتصاد کلان» با محوریت دانشگاه تهران و «خوشه ارتباطات» با محوریت دانشگاه علامه طباطبایی تأسیس شد.
بر این اساس دانشگاه‌های دیگر نیز ملزم شدند در هر یک از خوشه‌های فوق به کمک دانشگاه‌های بزرگ‌تر بشتابند.
در این زمینه دکتر محمد رحیمیان، معاون پژوهشی دانشگاه تهران درباره پروژه‌های این دانشگاه با سازمان‌های دولتی توضیح داد: دانشگاه تهران به‌همراه ۱۳ دانشگاه دیگری که دانشگاه‌های برتر و سطح یک کشور محسوب می‌شوند، کنسرسیومی برای همکاری پژوهشی و فناوری تشکیل داده که این کنسرسیوم به درخواست سازمان محیط زیست، پروژه پرونده کلان محاسبه سیاهه انتشار آلاینده‌های هوا در کلان‌شهرهای ایران را بررسی می‌کند. برای انجام این پروژه قراردادها به امضا رسیده و این فعالیت در دانشگاه‌های بزرگ در حال پیگیری است که قسمتی از آن مربوط به تهران، قسمتی مربوط به کرج، اصفهان، اهواز و اراک است.
وی افزود: این پروژه ظرف یک سال به انجام می‌رسد و در این پروژه ضمن بررسی آلاینده‌های منابع آلاینده در شهرهای بزرگ، راه‌حل‌هایی برای رهایی از این مشکلات ارائه می‌شود.
در ادامه به تشکیل خوشه‌های مشورتی اشاره کرد و گفت: دانشگاه‌های برتر برای کمک به دولت در زمینه حل مشکلات و مسائل مالی و اقتصادی و اجتماعی اقدام به تشکیل خوشه‌های مشورتی کرده که پنج خوشه مشورتی تشکیل شده است. اساتید دانشگاه اعضای تشکیل‌دهنده این خوشه‌ها هستند و این خوشه‌ها بین ۶ تا ۲۰ نفر عضو دارد و اساتید متخصص در کنار نمایندگان سازمان‌های دولتی همکاری می‌کنند.
به گفته رحیمیان، اقتصاد کلان توسط دانشگاه تهران، خوشه پولی و بانکی و ارتباطات و رسانه توسط دانشگاه علامه طباطبایی، خوشه سرمایه اجتماعی توسط دانشگاه اصفهان و خوشه حقوق شهروندی توسط دانشگاه شهید بهشتی تشکیل شده است و بنا شده تا روز سه‌شنبه گزارشی از عملکرد این خوشه‌ها به معاون اول رئیس جمهور ابلاغ شود.
همچنین دکتر حمیدرضا علومی یزدی، معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی به نقش این دانشگاه در رفع مشکلات اجتماعی و اهمیت پژوهش‌های علوم انسانی اشاره و اظهار کرد: به درخواست دولت پنج خوشه مشورتی در دانشگاه‌های سطح یک شکل گرفته است که در آن خوشه اقتصاد کلان با دانشگاه تهران، خوشه سرمایه اجتماعی با دانشگاه اصفهان، خوشه مالی، پولی و بانکی همچنین خوشه ارتباط و رسانه با دانشگاه علامه و در نهایت خوشه حقوق و حقوق شهروندی با دانشگاه شهید بهشتی است.
وی با بیان اینکه در تلاشیم برای اجرایی کردن خوشه‌های فوق منابع مالی چندانی به دانشگاه‌ها تحمیل نشود، افزود: در دانشگاه علامه مسئله محوری مدنظر قرار گرفته است و بر این اساس، اولویت پژوهشی دانشگاه طی سال‌های ۹۷ تا ۱۴۰۰، شناسایی و پاسخگویی به مسائل و نیازهای جامعه بر مبنای پایداری توسعه ملی با رویکرد میان رشته‌ای اعلام شده است.
به گفته علومی یزدی، در این خوشه‌ها از دانشگاه‌ها خواسته شده وضعیت خاص جامعه را رصد کنند. به عنوان مثال در خوشه اقتصاد کلان که مدیریت آن با دانشگاه تهران است، استادان اقتصاد دانشگاه‌های کشور به الگوهایی رسیدند که به صورت شفاهی آن را به معاون اول رئیس جمهور ارائه دادند.
وی تاکید کرد: اگر این الگوها مبنای راهبردی دولت قرار گیرد با پشتوانه علمی دانشگاه توفیق بیشتری در احیای امید اجتماعی که در معرض تزلزل است، ایفا می‌شود.
دانشگاه‌ها باید برای حل مشکلات مردم عزم جدی داشته باشند
در ادامه دکتر محمود نیلی احمدآبادی رئیس دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه دانشگاه‌ها باید برای کاهش مشکلات عزم جدی داشته باشند، تاکید کرد: متأسفانه امروزه با مشکل پیاده سازی دستاوردهای پژوهشی در کشور مواجه هستیم، اگر چه خوشبختانه فرهنگ پژوهش در شرایط فعلی تا حدودی در کشور پیشرفت کرده اما انتظار داریم تأثیرات آن بیشتر شود و ما بتوانیم دستاوردهای ناشی از پژوهش را در سطح جامعه پیاده سازی کنیم که البته برگزاری جشنواره‌هایی نظیر پژوهش و فناوری فرصت خوبی برای مرور برنامه‌ها و سیاست‌های این عرصه محسوب می‌شود چرا که امکان گفت‌وگوهایی را که می‌تواند در آینده دانشگاه‌ها تأثیر گذار شود را فراهم می‌آورد.
وی در ادامه با تاکید بر اینکه ادبیات جدیدی در عرصه‌ی دانشگاه‌ها و سیاست‌گذاری‌های این مراکز در جهان شکل گرفته است، گفت: همان گونه که تکنولوژی شرایط زندگی ما را تغییر داده است در شرایط فعلی ادبیات جدیدی نیز در عرصه فعالیت‌های دانشگاه‌ها ایجاد شده است که این ادبیات از لحاظ تنوع بسیار بی‌نظیر است، به گونه‌ای که ما از دانشگاه‌های نسل اول به نسل ۳ و ۴ که نوعی از دانشگاه‌های کارآفرین و دارای مسئولیت اجتماعی هستند رسیدیم و به زودی نیز به دانشگاه نسل پنجم دست خواهیم یافت.
با تأسیس خوشه‌های مشورتی، مسئولان و اساتید دانشگاه‌ها با دغدغه نسبت به حل مشکلات کشور وارد عرصه شدند تا راهکارهای اجرایی برای عبور از بحران‌های موجود را ارائه دهند. اگر چه در این راستا این مراکز با انواع محدودیت‌ها نیز مواجه هستند اما آنچه موجب نگرانی و حتی اعتراض جامعه دانشگاهی است عدم تمایل دستگاه‌های اجرای در بکارگیری نتایج و گزارش‌های ناشی از این خوشه‌های فکری و علمی است به طوری که رؤسای بسیاری از دانشگاه‌های برتر در انتقاد به این موضوع عنوان می‌کنند گزارش‌های علمی در حوزه هر یک از خوشه‌های فوق و همچنین سایر مشکلات پیش روی جامعه به دستگاه‌های اجرایی ارائه کردند اما استقبالی از سوی این مراکز برای بکارگیری این راهکاری علمی جهت رفع معضلات و بهبود شرایط صورت نمی‌گیرد.
منبع: ایسنا